علی علی‌پور، دکترای اکولوژی گیاهان زراعتی
بخش اعظم کشاورزی در کشور ما به صورت سنتی اداره می‌شود. با این وجود، پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و قیمت‌گذاری کودهای شیمیایی، پتانسیل حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک دوچندان شده است. در بسیاری از باغ‌های کشور این توانایی وجود دارد که به سمت کشاورزی ارگانیک بروند. در حال حاضر بسیاری از باغ‌ها همچون انار به صورت بالفطره ارگانیک هستند و تنها مقداری تغییر می‌تواند آنها را به سمت ارگانیک شدن سوق دهد.
البته باید به این مساله هم توجه داشت که امروز یکی از مهمترین نقاط ضعف بخش کشاورزی کشور سنتی بودن آن است و اینکه ارتباط مناسب بین کشاورز و بازار مصرف برقرار نیست. این در حالی است که اگر بخش قابل توجهی از جوانان تحصیل‌کرده در این قسمت فعالیت کنند، می‌توانند زنجیره را تکمیل و کشاورزان را به بازار متصل کنند. در حال حاضر کشاورزان کشور ارتباط بسیار کمی با بازار دارند و معمولا محصول خود را به صورت مستقیم به دلال می‌دهند و به همین دلیل هم ضربه می‌خورند.
با توجه به جذابیت‌هایی که در حوزه کشاورزی ارگانیک وجود دارد، اگر جوانان و به ویژه اقشار تحصیل‌کرده به این حوزه وارد شوند، می‌توانند بازوی کمکی کشاورزان سنتی باشند. در کشاورزی ارگانیک از طریق لیبل‌گذاری‌هایی که انجام می‌شود، مبدا محصولات مشخص و ارتباط میان کشاورز و بازار مصرف تسهیل می‌شود. بنابراین خلاء ارتباط میان تولیدکننده و بازار مصرف در سبک کشاورزی ارگانیک با وجود کشاورزان و فعالان جوان پر می‌شود.
تدابیر حمایتی برای ارگانیک‌کاران
در این میان نقاط ضعف متعددی هم وجود دارد که ورود به این حوزه را با مشکلات متعددی همراه می‌کند. در این خصوص گلایه اغلب کشاورزان ارگانیک کشور این است که سازوکار حمایتی در این زمینه وجود ندارد. در کشور ما چند گروه وارد کشاورزی ارگانیک می‌شود. یک گروه تاجران هستند و بر اساس نیاز تجارت بین‌المللی به سمت کشاورزی ارگانیک می‌آیند. گروه دیگر، تفکر ارگانیک دارند. این افراد در بسیاری از موارد با ضرر هم کار می‌کنند. تفکر این گروه افراد را به سمت کشاورزی ارگانیک کشانده است. گروه بعدی که شاید دسته اعظم کشاورزان ارگانیک را شامل می‌شود، کشاورزان خرده‌پا هستند. مشکل اصلی در این بخش نبود حمایت‌های لازم است. هرچه هم این افراد خوب کار کنند، در سال‌های اول با توجه به اینکه باغات و مزارع آن ها به نهاده‌های شیمیایی وابستگی داشته، افت عملکرد خواهند داشت. این امر باعث می‌شود که انگیزه کمتری برای آن ها باقی بماند. چراکه بحث نخست در این میان اقتصاد است و اگر اقتصاد کشاورزان تامین نباشد، به این سمت نمی‌آیند. البته باید به کشاورزان هم حق داد. کشاورزی که تمام زندگی او در یک سال بر اساس زمینی که در اختیار دارد اداره می‌شود، نیازمند حمایت‌هایی است که بتواند در این زمینه با انگیزه‌تر کار کند. موضوع حمایت مستلزم این است که دولت به صورت غیرمستقیم تمهیداتی برای این بخش بیاندیشد.
به عنوان مصادیقی از این نوع حمایت‌ها می‌توان به موارد متعددی اشاره کرد. در بخش کشاورزی ارگانیک هزینه‌ای با عنوان هزینه بازرسی و هزینه صدور گواهینامه وجود دارد که این بازرسی و صدور گواهینامه توسط شرکت‌های خصوصی زیر نظر استانداردهای منطقه‌ای و یا جهانی ارائه می‌شود. ترکیه به منظور حمایت از کشاورزان ارگانیک‌کار خود این هزینه‌ها را متقبل می‌شود. ما انتظار نداریم که در کشور ما دولت چنین کاری را انجام دهد. اما انتظار داریم حمایت‌هایی به صورت غیرمستقیم در نظر گرفته شود. شاید لزومی نداشته باشد که دولت هزینه‌های بازرسی را متقبل شود اما در طرف مقابل می‌تواند خرید تضمینی محصولات ارگانیک را در نظر بگیرد. همچنین دولت می‌تواند بازارهای محلی را ارتقا دهد تا کشاورز بتواند محصول ارگانیک خود را به صورت مستقیم به دست مصرف‌کننده برساند. اگر دولت بتواند ارتباط بین کشاورز و بازار مصرف را تسهیل کند، بزرگترین کمک را به او کرده است.
بیم و امید بازاریابی محصولات ارگانیک
گاهی اوقات این موضوع با تردید مطرح می‌شود که آیا کشاورزی ارگانیک در کشور پتانسیلی برای بازاریابی دارد و یا حتی امکان صادرات در این حوزه فراهم است. خوشبختانه در حال حاضر آگاهی عمومی نسبت به محصولات ارگانیک نسبت به گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. به عنوان مثال، در سال ۱۳۸۷ نخستین نمایشگاه ارگانیک در تهران برگزار شد. از آن زمان به بعد در بازار ارگانیک تفاوت‌های زیادی ایجاد شد. در حال حاضر مشتریان ثابتی برای محصولات ارگانیک وجود دارد. به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد، اصفهان و تبریز این استقبال بیشتر است. امروزه خرید بسیاری از شهروندان صرفاً براساس آگاهی از ارگانیک بودن محصولات است. این روند رفته رفته رو به افزایش است و انتظار می‌رود که بر این اساس بازار ارگانیک هم رو به گسترش باشد. البته این بازار تنها به بازار داخلی محدود نمی‌شود و در حوزه صادرات هم می‌توان صاحب بازار شد. در حوزه بین‌المللی بازار جهانی به سمتی در حال حرکت است که تولیدکننده محصولات ارگانیک و تاجران ملزم به ارائه گواهینامه هستند. یکی از مهمترین گواهینامه‌ها هم در این بین گواهینامه ارگانیک است. به ویژه اروپایی‌ها که از بزرگترین مصرف‌کنندگان ارگانیک هستند بیشتر روی سلامت خودشان سرمایه‌گذاری می‌کنند تا پزشکی. بنابراین محصولات ارگانیک در جهان بازار بسیار خوبی دارد. به ویژه حوزه گیاهان دارویی به خوبی به سمت کشاورزی ارگانیک در حال حرکت است و قابلیت خوبی هم در کسب بازارهای بین‌المللی دارد.